Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to jedno z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci, charakteryzujące się trudnościami w utrzymaniu uwagi, nadmierną aktywnością oraz impulsywnością. Szacuje się, że rozpowszechnienie ADHD w populacji dziecięcej wynosi około 6–7% przy zastosowaniu kryteriów DSM-IV, natomiast według kryteriów ICD-10 odsetek ten wynosi 1–2%.
Objawy ADHD u dzieci
Objawy ADHD manifestują się w trzech głównych obszarach: deficytu uwagi, nadmiernej aktywności oraz impulsywności.
Deficyt uwagi:
- Trudności w skupieniu się na szczegółach i częste popełnianie błędów wynikających z nieuwagi.
- Problemy z utrzymaniem uwagi podczas wykonywania zadań lub zabawy.
- Unikanie zadań wymagających długotrwałego wysiłku umysłowego.
- Częste gubienie przedmiotów potrzebnych do pracy lub zabawy.
Nadmierna aktywność:
- Częste wiercenie się lub stukanie palcami.
- Trudności z pozostaniem w jednym miejscu, np. w klasie szkolnej.
- Bieganie lub wspinanie się w sytuacjach, gdy jest to nieodpowiednie.
- Nadmierne gadulstwo.
Impulsywność:
- Wyrywanie się z odpowiedziami przed zakończeniem pytania.
- Trudności z czekaniem na swoją kolej.
- Przerywanie lub wtrącanie się do rozmów lub zabaw innych.
Warto zauważyć, że objawy te mogą różnić się w zależności od płci. Dziewczynki z ADHD częściej wykazują objawy deficytu uwagi bez nadmiernej aktywności, co może prowadzić do późniejszej diagnozy lub jej braku.
Przyczyny ADHD
Przyczyny ADHD są złożone i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.
Czynniki genetyczne: Badania rodzinne, bliźniąt oraz dzieci adoptowanych wskazują na silny komponent genetyczny w etiologii ADHD. Dzieci z ADHD mają czterokrotnie wyższe ryzyko posiadania krewnych pierwszego stopnia z podobnymi objawami.
Czynniki środowiskowe: Ekspozycja na toksyny w okresie prenatalnym, niska masa urodzeniowa, przedwczesny poród oraz niedotlenienie okołoporodowe mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ADHD.
Mechanizmy impulsywności i deficytu uwagi
Impulsywność i deficyt uwagi w ADHD są związane z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu mózgu, zwłaszcza w obszarach odpowiedzialnych za kontrolę uwagi i hamowanie impulsów. Badania neuroobrazowe wykazały różnice w strukturze i aktywności mózgu u dzieci z ADHD w porównaniu do ich rówieśników.
Psychoedukacja dla rodziców dzieci z ADHD
Edukacja rodziców odgrywa kluczową rolę w terapii dzieci z ADHD. Świadomość i zrozumienie natury zaburzenia pozwala na skuteczniejsze wspieranie dziecka w codziennym funkcjonowaniu.
Zrozumienie ADHD: Rodzice powinni zdobyć wiedzę na temat objawów, przyczyn i mechanizmów ADHD, aby lepiej rozumieć zachowanie swojego dziecka.
Strategie wychowawcze:
- Konsekwencja: Ustalanie jasnych zasad i konsekwentne ich egzekwowanie pomaga dziecku w nauce odpowiednich zachowań.
- Pozytywne wzmocnienia: Nagrody za pożądane zachowania mogą motywować dziecko do ich powtarzania.
- Struktura i rutyna: Stały harmonogram dnia pomaga w organizacji i redukcji niepokoju u dziecka.
Współpraca z profesjonalistami: Regularne konsultacje z psychologiem, psychiatrą czy terapeutą behawioralnym mogą dostarczyć rodzicom narzędzi do radzenia sobie z wyzwaniami związanymi z ADHD.
Wsparcie emocjonalne: Rodzice powinni dbać o własne zdrowie psychiczne, korzystając z grup wsparcia czy terapii, aby móc efektywnie wspierać swoje dziecko.
Psychoedukacja rodziców jest skuteczną metodą łagodzenia objawów ADHD u dzieci i młodzieży. Zdobywanie wiedzy przez rodziców oraz ich zaangażowanie w proces terapeutyczny są kluczowe dla poprawy funkcjonowania dziecka.
Bibliografia
- Barkley, R. A. (2014). ADHD. Podjąć wyzwanie. Kompletny przewodnik dla rodziców. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Pfiffner, L. J. (2004). Wszystko o ADHD. Zysk i S-ka.
- Hanć, T. (2016). Dzieciństwo i dorastanie z ADHD. Rozwój dzieci nadpobudliwych psychoruchowo. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
- Baranowska, W. (2018). Nauczyciel a uczeń z ADHD. Wydawnictwo Impuls.